Haram Konusundaki Prensipler

Konu: Haram Konusundaki Prensipler Ptsi Mart 16, 2009 7:42 pm

Haram hükmü konusunda şu prensipleri gözden uzak tutmamak gerekir:

1- Eşyada asıl olan mübahlıktır, yani helâl olmasıdır.[1] Bir yiyecek, içecek veya davranış, fikir ve söz hakkında açık bir haram hükmü yoksa o esasen mübahtır. Ancak yiyecek ve içecekler, hakkında açık haram hükmü olan şeylere benziyorlarsa, o zaman onlar da haram olurlar. Davranışlar, sözler ve fikirler; Kur’an’ın açık âyetlerine ve Peygamberimizin açık şünnetine aykırı olurlarsa haram hükmü gündeme gelir.

2- İslâm, müslümanlara kendileri için zararlı olan şeyleri yasaklamış, faydalı olanları da emretmiştir. Bunun yanında temiz ve faydalı olan yiyecek ve içecekleri helâl kılmıştır.

“Bugün size iyi ve temiz şeyler helâl kılındı.” (Maide: 5/5)[2]

3- Helâl ve haram hükümlerinin kaynağı Allah (cc) ve O’nun adına elçilik yapan Hz. Muhammed (sav)’tir.

Bir şey haram olduğu için onu yememe, içmeme veya bir hareketi yapmama; yani haram hükmü verilen bir yasağa uyma, bu hükmü veren makamı yüce tanıma ve onun önünde bir ibadettir. İnsanlar Allah’a kulluk yapmaktan sorumlu olduklarına göre helâl ve haram ölçülerini de yalnızca O’ndan almalıdırlar. İnsanlar kendi kafalarınadan ve işlerine geldiği gibi helâl ve haram ölçüleri koyamazlar. Bunu yapanlar Allah (cc) katında bir vebâl kazanırlar.

“Dillerinizin yalan yere nitelemesinden ötürü, ‘Şu helâldir, bu haramdır’ demeyin. Sonra Allah’a karşı yalan uydurmuş olursunuz. Allah’a karşı yalan uyduranlar ise iflâh olmazlar.” (Nahl: 16/116)

İnsanların hevalarından çıkan helâl ve haram ölçülerine uyulduğu zaman yeryüzünde hep fesat olur.

“Eğer hakk, onların arzularına (heva ve heveslerine) uysaydı, gökler, yer ve bunların içinde bulunanlar bozulur giderdi…” (Mü’münûn: 23/71)

Peygamberimiz (sav) de bazı konularda Allah’ın kendisine bildirdiği haramları ümmetine açıklamıştır. O şöyle buyurmaktadır:

“Dikkat edin, bana Kitap ve onun bir misli verildi. Dikkat edin, karnı tok bir adamın koltuğuna yaslanarak size: ‘Bu Kur’an’a uymanız gerekir. Onda helâl bulduklarınız helâl, haram bulduklarınız haramdır (başka kaynağa ihtiyacınız yoktur)’ demesi yakındır. Dikkat edin Allah elçisinin haram kıldıkları, Allah’ın haram kıldıkları gibidir.”[3]

4- Herhangi bir kimsenin veya otoritenin haram veya helâl hükümlerini İslâmın ölçülerine zıt olmasına rağmen kabul etmek, onları Rabb olarak tanımak anlamına gelir.

Kur’an-ı Kerim şöyle buyuruyor:

“Onlar hahamlarını ve rahiplerini ayrı rabbler edindiler. Meryem oğlu Mesih’i (İsa’yı) de. Oysa kendilerine tek ilâh olan Allah’a ibadet etmeleri emredilmişti. O’ndan başka ilâh yoktur. O, onların ortak koştukları şeyden uzaktır.” (Tevbe: 9/31)

Cahiliyye döneminde cömertliği meşhur Hatem Taí’nin oğlu Adiyy bir gün boynunda altından bir haç asılı olduğu halde Peygamberimizi ziyarete geldi. Kendisine Adiyy b. Hatem’in geldiği haber verildi. Rasûlûllah (sav) o sırada bu âyeti okuyordu. Orada söylenenleri duyunca dedi ki;

“Ben yahudileri ve hırıstiyanları tanırım, onlar hahamlarına ve papazlarına ibadet etmiyorlar.” Peygamberimiz buyurdu ki;

“Evet, onlar (onların önünde secde ederek) ibadet etmiyorlar, fakat onlar halka bir şeyi helâl veya haram kılıyorlar, halk da din adamlarının bu hükümlerini kabul edip uyuyorlar. İşte onları Rabb haline getirmenin manası budur.” Sonra Peygamberimiz onu İslâma davet etti, o da müslüman oldu.[4]

İnsanlara bir şeyi haram veya helâl yapma yetkisi yalnızca onları yaratan ve onları Ahirette hesaba çekecek olan Allaha aittir. Kur’an’ın ve Sünnet’in açık ölçülerini bir tarafa atıp, onların var olan hükümlerini reddederek; başka güç merkezlerinin ölçülerini kabul etmek, sonra da o ölçülere uygun davranmak, iman iddiası ile bağdaşmaz. Böyleleri Allah’ın yanında başka otoriteleri de rabb haline getirmiş olurlar. (Örneğin; Kur’an’da kumar açıkça haram kılındığı halde ‘piyangoyu madem ki devlet yasaklamıyor, yani oynanmasına izin veriyor; o halde böyle bir kumar helâldir’ demek devlet gücünü rabb olarak saymak anlamına gelir.)

5- Haram hükmü geneldir ve herkes için geçerlidir. İslâmda seçilmişler ve ruhbanlar sınıfı olmadığından A şahsı için haram veya helâl olan bir şey, B şahsı için de haram veya helâldir.

6- İslâma göre haram da bellidir, helâl de. Arada süpheli olan bazı şeyler olabilir. Onlardan sakınmak ise müslümanın takvasıdır.[5]

7- İslâm’ın haram kıldıûı bir şeyi helâl saymak büyük bir hatadır, Allah’ın hükümlerine korkusuzca karşı gelmektir. Ancak helâl kıldığı şeyleri insanlara haram saymak bundan daha büyük bir hatadır. Allah’ın kulları için helâl kıldığı, meşru hale getirdiği bir şeyi birileri haram kılamaz, onu insanlara yasaklayamaz. Bunu yapanlar, ya da yapmaya kalkışanlar haddi aşmış kimselerdir.

“De ki: ‘Allah’ın kulları için çıkardığı süsü ve güzel rızıkları kim haram etti?’ De ki: ‘O, dünya hayatında mü’minlerindir, Kıyamet günü de yalnız onlarındır.’ İşte biz, bilen bir topluluk için âyetlerimizi böyle açıklıyoruz.” (A’raf: 7/32)

Abdullah b. Abbas’ın anlattığına göre bir adam Peygamberimize gelerek şöyle dedi:

“Ben et yediğim zaman kadınlara ilgim artıyor ve şehvetim kabarıyor. Onun için et yemeyi nefsime haram ettim.” Bunun üzerine şu âyet indi:

“Ey iman edenler! Allah’ın size helâl ettiği temiz şeyleri haram kılmayın, sınırı aşmayın. Doğrusu Allah aşırı gidenleri sevmez. Allah’ın size verdiği rızıktan temiz ve helâl olarak yeyin. İnandığınız Allahtan korkup-sakının.” (Maide: 5/87-8
8- Zaruretler, bazen haramları helâl hale getirebilir. İnsan mecbur kaldığı zaman, mazereti sona erinceye kadar haramı kullanabilir, yiyebilir.[7]

[1] A’raf: 7/32-33.

[2] Ayrıca bak. A’raf: 7/157.

[3] Ebu Davud, Sünne/Hadis no: 4604, 4/200. İbni Mace, Mukaddime: 2, Hadis no: 12, 1/6. Tirmizí, İlim: 10, 2663, 5/37. Ahmed b. Hanbel. 6/8. Hakim, 1/108. nak. Hücciyyetü’s Sünne, s: 89, 119.

[4] Muh. İbni Kesir, 2/137.

[5] Müslim, Müsakât: 107, Hadis no: 1599, 3/1219. Ebu Davud, Büyu’: 3, Hadis no: 3329-3330, 3/243. Tirmizí, Büyu’: 1, Hadis no: 1205, 3/511. Nesâí, Büyu’: 2, 7/213. Bu uzun hadis Buharí’de ‘Hak da bellidir, batıl da bellidir’ şeklinde geçmektedir. Buharí, İman: 1/21. Ayrıca bak. Müfredat, s: 72.

[6] Tirmizí, Tefsir: 6, Hadis no: 3054, 5/255.

[7] Bakara: 2/173; En’am: 6/145; Nahl: 16/115; Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 254-256.

eserali Kardeşimizin İmzası